Phong thủy trong xây dựng là một hệ thống quan niệm nhằm xem xét

I. NHỮNG QUAN NIỆM CHỦ YẾU

Phong thủy trong xây dựng là một hệ thống quan niệm nhằm xem xét, đánh giá cảnh quan để xác định tối ưu địa điểm cho một công trình kiến trúc. Đó là nghệ thuật chọn đặt nền móng công trình và bố cục công trình, được truyền tụng qua nhiều thế hệ người Trung Hoa.

Thuyết phong thủy đã xuất hiện ở Trung Quốc từ rất sớm, khoảng 3000 năm trước công nguyên. Ngay từ buổi sơ khai, các nhà phong thủy cổ đại đã đề cập đến các nguyên tắc “tránh hư, trọng thực” trong xây dựng kiến trúc. Những luận điểm chính của nó vẫn còn tồn tại đến ngày nay và rất nhiều điều mang tính khoa học vẫn được áp dụng trong thực tiễn. “Tránh hư” tức là những điều cần tránh, có 5 điều cần tránh như sau:

1. Xây nhà quá lớn so với nhu cầu sử dụng.
2. Cổng quá bề thế hơn nhà chính.
3. Sân nhà không bằng phẳng, tường rào không kín đáo.
4. Giếng ăn không phù hợp.
5. Đất rộng, sân to mà nhà nhỏ bé.

Và “trọng thực” tức là 5 điều cần xem trọng gồm:

1. Nhà vừa phải, người không đỏng đảnh.
2. Nhà to, cổng nhỏ.
3. Nhà nhỏ nhưng nhiều gia cầm.
4. Nhà có sân rộng, tường rào cao.
5. Có đường thoát nước tốt.

Thuyết phong thủy từ xa xưa đã đề cập đến những vấn đề hết sức khoa học, thực tế và không phải là không còn giá trị trong cuộc sống hiện đại. Tuy nhiên, qua nhiều thế kỷ, những người hành nghề mê tín dị đoan đã lợi dụng và gán thêm cho phong thủy những quan niệm vô căn cứ, có tính chất hù dọa. Thuyết phong thủy dần dần càng xuất hiện những sự võ đoán, xa rời thực tế, đi ngược lại quy luật khoa học kiến trúc. Ngày nay, chúng ta nghiên cứu phong thủy trên quan điểm khoa học, những gì là yếu tố mơ hồ, vô căn cứ cần phải được loại bỏ.

Phong thủy định nghĩa “Cao nhất liền 17 sơn, đệ nhất liền vi thủy”, có nghĩa cao hơn 1 tấc đã là núi, thấp xuống 1 tấc đã là nước. Ở đâu có sự tương quan, chênh lệch mực độ cao thì ở đó có ngay sơn thủy, nói cách khác là có sự vận động của Khí. Khí là năng lượng chính của vũ trụ.

Nếu ngôi nhà hướng ra một địa thế đẹp thoáng mát, luồng Khí sẽ mang lại sinh lực. Dòng Khí luân chuyển quá nhanh sẽ gây nên sự xáo trộn và cảm giác tức giận, nóng nảy hay sợ hãi. Nếu quá chậm, dòng Khí tù túng sẽ gây trì trệ, thiếu sinh khí, chán nản. Dòng Khí phải được lưu thông tốt, không để tình trạng chặn đường, hoặc dòng Khí chính trong nhà bị cụt, không có hướng thoát.

II. CÁC YẾU TỐ NGOẠI CẢNH

Công việc chính của người thầy địa lý phong thủy ngày xưa bao gồm 3 công đoạn:

1. Tầm long (thực chất là đi tìm đất).
2. Điểm huyệt (chọn vị trí trung tâm để đặt công trình trọng điểm lên bên trên).
3. Lập hướng (tức xác định trục, hoặc hướng không gian chủ đạo của công trình).

Việc chọn đất được xác định rất kỹ. Có những nguyên tắc của việc chọn đất đai như “sơn tỉ tụ hội” (các dòng nước và núi non đều quy tụ về) hay “chính cơ ái hổ” (năng bên phải Bạch Hổ mà nhẹ bên trái Thanh Long). Bên phải cần có đất là bên cao hơn, bên trái cần có nước là bên thấp hơn.

Người xưa cho rằng khí ngưng đọng là vì núi, khí tan là vì nước. Sơn thủy (núi sông) suy cho cùng là khí. Thủy phải bắt nguồn từ sơn. Nơi tận cùng của sơn, tất phải dựa vào thủy. Sơn, thủy chính là biểu hiện hư, thực của khí, là hai hình thức tồn tại khác nhau của vật chất.

• Hướng Nam được coi là Chư Tước (chim Phượng Hoàng), màu đỏ, tượng trưng cho mùa hè, gặp nhiều may mắn. Nhà nên nhìn hướng trước mặt là Tước. Hướng Tước được coi là có phong thủy đẹp khi trống, thoáng.

• Hướng Bắc được coi là Hắc Quy (Rùa đen), màu đen, tượng trưng cho mùa đông. Luồng khí mang tính êm dịu và mát mẻ, đồng thời đầy bí ẩn như đặc tính của loài rùa.

• Hướng Tây được coi là Bạch Hổ (Hổ trắng), màu trắng. Dòng Khí mang tính hỗn loạn.

• Hướng Đông được coi là Thanh Long (Rồng xanh), màu xanh. Dòng Khí có tính che chở, mang lại trí tuệ và sự tu dưỡng.

Ngôi nhà lý tưởng nằm ở vị trí mà phía Tây có đồi thấp để ngăn chặn bớt sức mạnh của Bạch Hổ, các đồi ở hướng Đông (ốc thoải, tạo hướng cho luồng Khí tốt thổi tới). Phía Nam cần có không gian thoáng đãng, bằng phẳng, có dòng suối nhỏ chảy quanh càng tốt, sẽ tạo được sự kích thích luồng sinh khí. Phía Bắc cần có núi cao, để phù hợp với sự nuôi dưỡng, che chở.

Đặc biệt, nên quan tâm đến thủy cảnh “nước”. Dòng nước đẹp hướng về cửa (tứ tỉnh triều môn) sẽ giúp chủ nhà phát tài. Dòng nước gần như cắt trước cửa (cân thủy cát môn) giúp gia đình sống khôn ngoan và yên ổn. Dòng nước chảy thẳng vào trước cửa (thủy trực xung môn) luôn mang đến điều dữ.

Chú ý rằng những hồ lớn, ngay sát cửa nhà dễ gây hại cho sức khỏe, vì những ngày mưa nắng bất thường, hơi nước ngưng tụ bốc lên xộc thẳng vào nhà. Hồ càng lớn, nhà càng nên làm cách xa. Trong trường hợp phải xây nhà sát hồ lớn, nên trồng hàng cây cao chắn phía trước để dòng khí bớt mạnh, hạn chế tác động của thủy.

Phong thủy cũng cho rằng làm nhà mà lấp ao hồ thì khó giữ được lâu dài, dễ sinh hiểm họa. Nhìn từ góc độ khoa học, có thể thấy rằng hồ nước là nơi tạo ra bẩm sinh trũng sinh thái. Phá vỡ sự cân bằng này sẽ gây ảnh hưởng đến môi trường sống của con người. Hơn nữa, nhà làm trên hồ ao thường có nền đất yếu, lấp vội vàng và không đúng quy trình xây dựng, dễ gây lún lệch, nguy hiểm cho con người.

Nhà làm gần những khu vực không tốt như nghĩa địa, khu đất hoang hóa, rác thải, có nhiều ám khí, cần phải sử dụng hàng cây để ngăn chặn hoặc xây dựng tường rào cao. Trước cửa có thể treo một tấm gương nhỏ hình bát giác để phản chiếu và xua đuổi tà khí.

Cây cối tươi tốt là biểu hiện của vận may, nhưng không nên trồng quá sát nhà. Đặc biệt, không để cây to án ngữ cửa sổ, ngăn cản luồng vượng khí vào nhà. Trong trường hợp cây quá lớn gần cửa sổ, cần thường xuyên cắt tỉa làm tán cây gọn gàng, không để che khuất tầm nhìn.

Phong thủy trước kia chú trọng vào các yếu tố đất đai, hình sông, thế núi. Tuy nhiên, hiện nay, điều kiện đất đai ngày càng khan hiếm, không phải lúc nào cũng tìm được vị trí thuận lợi. Do đó, phong thủy chủ yếu nhằm điều chỉnh các yếu tố nội thất để bổ sung các khiếm khuyết của mảnh đất. Các yếu tố ngoại cảnh như trên đây chỉ còn đóng vai trò thứ yếu.

III. CÁC YẾU TỐ NỘI THẤT

Phong thủy hiện đại là cách thức tạo điều kiện cho chúng ta có mối liên hệ với các mùa, vạn vật và cuộc sống tự nhiên hơn mà vẫn không cách ly cuộc sống hiện đại. Khi dòng khí bị ngưng đọng, hãy dùng cách khuấy động bằng các vật trang trí treo như phong linh, cờ, các dải lụa, hay các đồ chơi của trẻ em.

Khi dòng khí suy kiệt, cần phải đưa những vật thể sống vào trong phòng như cây cảnh hay cá cảnh. Tiếng đồng hồ kêu tích tắc cũng là những âm thanh đem lại cảm giác bình ổn. Sáo tre là vật trang trí đẹp, đồng thời là biểu tượng của những âm thanh vui vẻ, tràn đầy sinh khí.

Lò sưởi cũng là phương thức tạo sự chuyển động và cảm giác ấm áp. Về mùa hè, bạn có thể coi chiếc lò sưởi như là phương tiện thông gió qua các tầng lên cao, làm thay đổi dòng khí trong phòng.

2. Phòng vệ sinh

Phòng vệ sinh là nơi nước vào nhà và thoát đi, do đó phong thủy cho rằng nó tượng trưng cho sự chi tiêu, thu nhập của chủ nhà. Phòng vệ sinh (hoặc phòng tắm) cần phải đặt càng xa cửa chính càng tốt.

Phòng vệ sinh, xét trên phương diện khoa học, thường gây tiếng ồn lớn khi sử dụng (giật nước trong két xí, tắm, xối nước), điều này sẽ gây bất tiện khi đặt cạnh phòng khách. Phòng vệ sinh đối diện với cửa ra vào có ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe vì khi từ phòng tắm bước ra gặp luồng gió dễ gây cảm lạnh.

Trường hợp bắt buộc phải để phòng tắm đối diện cửa ra vào, nên treo một bức mành trước cửa để không nhìn thấy cửa trực tiếp. Trong phòng vệ sinh, bệ xí nên đặt vào góc khuất không nhìn thấy trực tiếp từ cửa ra vào. Có điều kiện, nên làm phòng xí tách riêng có tường bao che.

Bệ xí nên tránh đặt đối diện cửa phòng tắm. Nếu bắt buộc phải ở vị trí đó, nên làm bệ tủ che khuất. Phòng tắm rộng cũng nên để cây cảnh để tạo sự tươi mát, thoải mái.

3. Phòng bếp và phòng ăn

Bếp không nên đặt cạnh phòng ngủ vì dễ tạo ra thán khí ảnh hưởng đến sức khỏe. Không nên để nhà đối diện nhìn thấy bếp nhà mình.

Phòng ăn không nên làm gần cửa ra vào chính. Phong thuỷ cho rằng sẽ mất hết tiền bạc và hao tổn sức khoẻ vì bếp và phòng ăn là nơi tượng trưng cho của cải. Trong trường hợp không thể bố trí khác, có thể khắc phục bằng cách treo một tấm mành thưa (mành trúc, mành sáo) để ngăn tầm mắt người ngoài đi vào, đồng thời người ngồi trong vẫn có thể quan sát được bên ngoài. Khi sắp xếp chỗ ngồi, người chủ nên luôn ngồi ở vị trí quay mặt ra cửa.

4. Cửa

Cửa được coi là miệng của ngôi nhà, do đó thuật phong thuỷ rất coi trọng việc đặt cửa. Thông qua cửa, ngôi nhà có thể tiếp thiên khí từ trên và địa khí từ dưới, đón lành tránh dữ. Cửa nhà đón được vượng khí của trời, quý khí của đất sẽ mang lại phú quý cho gia chủ. Chú ý các cửa ra vào và cửa sổ phải mở ra hướng khí sáng sủa, rạng rỡ. Cửa trời không nên mở ở các hướng tây nam và đông bắc vì đây là các hướng xấu, gió độc. Cửa chính không được làm thẳng với hướng thoát nước thải. Hai cửa mở ra cùng hành lang không nên bố trí đối diện nhau mà phải lệch một chút. Cửa sổ nên mở ra ngoài để phù hợp với dòng khí lưu chuyển.

Tương quan giữa cửa chính và cửa phụ cũng cần được cân nhắc. Thông thường, cửa phụ phải nhỏ hơn cửa chính, đặc biệt là các cửa ngách (cửa đi vào phía hông nhà). Nếu cửa hậu lớn hơn cửa chính, khí thoát đi sẽ nhiều hơn khí vào nhà, dẫn đến tổn hại cho sức khoẻ và tài chính. Xét trên phương diện khoa học kiến trúc, cửa hậu, cửa ngách mở lớn là phản thẩm mỹ và gây mất an toàn. Các cửa ngách mở về hướng tây hoặc đông quá rộng sẽ làm nóng vào mùa hè, hoặc bị lạnh vào mùa đông. Cửa hậu mở về hướng bắc là điều tối kỵ.

Về việc bố trí phân luồng lối đi, quan niệm phong thuỷ cho rằng nếu tất cả các cửa bố trí trên một trục thẳng sẽ làm thất thoát vượng khí. Chiều dài nhà càng ngắn, các cửa càng gần nhau thì cơ hội càng bị bỏ sót. Việc sửa chữa chỉ cần lệch một trong số các cửa đó, hoặc đặt chậu cây cảnh trên lối đi để phân tán khí và rải cơ hội đều khắp nhà.

Xét trên phương diện khoa học, cửa chính và cửa hậu đối nhau sẽ tạo luồng khí chuyển vận theo đường thẳng, tạo thành luồng gió mạnh không có lợi cho sức khoẻ, đặc biệt là khi có gió lùa.

5. Giếng trời

Trong các nhà ống hiện nay, thường phải bố trí khoản “giếng trời”, tức là khoảng đất lộ thiên ở giữa nhà để thông thoáng và lấy ánh sáng. Vị trí này thường được kết hợp với khu cầu thang, quen gọi là “tum thang”. Theo phong thuỷ, giếng trời không nên làm quá sâu hoặc quá dài mà nên tạo hình vuông vức như bàn cờ. Không nên bố trí bể nước ở đây và cũng không nên xếp gạch đá lung tung. Bên trên giếng trời cũng không được làm kín, như đổ mái hay cất nhà. Xét thấy giếng trời là nơi cần sự thông thoáng, nên hình vuông là hình dạng tốt nhất cho sự lưu thông không khí. Việc bố trí gọn gàng, vệ sinh và không che chắn kín càng quan trọng.

6. Góc cạnh và cột

Góc cạnh trong nhà là điều không thể tránh khỏi. Góc được coi là tốt nhất khi được làm vát theo hình bát giác, tạo thuận lợi cho khí lưu chuyển. Góc lượn tròn cũng tương tự. Các góc lồi được xem là kém may mắn và để giảm nhẹ các tác động phong thuỷ, nên đặt gương vào vị trí góc để che đi góc cạnh của căn phòng, tạo ra hình bát quái, giúp sinh khí lưu chuyển dễ dàng.

Cần hạn chế việc đặt các cột vuông giữa nhà vì chúng ngăn cản sự lưu thông khí. Nếu bắt buộc phải có cột, nên bố trí gương trên bốn mặt của cột để tạo ảo giác cột như chìm lẫn vào không gian, giúp khí lưu thông. Các cạnh gương phải ghép sát nhau mà không có khung.

7. Cầu thang

Cầu thang ngày nay chiếm một vị trí quan trọng trong các ngôi nhà hiện đại, nhưng trong phong thuỷ cổ xưa, nó cũng đã được ghi nhận là có vai trò đặc biệt. Cửa đóng nhiệm vụ dẫn khí lưu thông giữa các phòng theo chiều ngang, trong khi cầu thang có vai trò dẫn khí lưu thông giữa các tầng theo chiều đứng. Cầu thang phải sáng sủa, rộng rãi, thoáng khí và đi lại thoải mái. Cầu thang không nên chạy thẳng ra cửa chính, vì theo phong thuỷ, điều này sẽ làm thất thoát tiền bạc và vượng khí trong nhà. Cầu thang uốn hình cánh cung tạo sự mềm mại, giúp dòng khí lưu chuyển dễ dàng.